Тыва Республикада бир дугаар эрткен «Тыва дыл Хүнүн» байырлаар ажыл-чорудулгаларның аразынга республиканың иштинге болгаш республикадан дашкаар тыва дылды билир чонга «Үш үне» деп аттыг төөгү-өөредилиг диктантыны 2016 чылдың октябрь 30-де чонга бижиткен турган.

 

Диктантыны бижидериниң удуртулгазын ТР-ның өөредилге болгаш эртем  яамызының Күрүнениң бюджеттиг эртем албан чери «Национал школа хөгжүдер институт», ТР-ның Дээди Хуралының (Парламент) чанында Аныяктар Хуралы (Парламент), тыва дыл болгаш чогаал башкыларының Ассоциациязы алган. Диктантының онаалгаларын НШХИ-туң тыва филология лабораториязының ажылдакчылары кылган, онаалгаларның экспертизазын тыва дыл, литература эртеминге, Тываның төөгүзүнге, географтыг айтырыгларынга хамаарышкан тускай эртемниглер эрттирген болгаш, эдилге-чазалганы, сүмелерни берген. Диктант дугайында медээни чонга таныштырып чедирерин кожууннарның тыва дыл, чогаал башкылары баш бурунгаар кылып, "Тыва дыл Хүнүнге” байырымныг, харыысалгалыг шинчини кииргеннер. КТРК "Тыва” байырлал бетинде дорт эфирни организастап, тыва дылды өөренириниң, салгалдарга арттырып бээриниң чугулазын көдүрген. ТР-ның Дээди Хуралының (Парламент) чанында Аныяктар  Хуралының (Парламент) кежигүннери кожууннарның администрациялары, сумуларның удуртулгалары-биле дорт харылзааны тудуп, Тывада бир дугаар эртип турар улуг байырлалдың эрттиринге таарымчалыг байдалдарны тургускан.

Диктантының чон аразынга чорутканының кол сорулгазы республиканың чонунуң төрээн дылынга хумагалыг чоруурун чедип алыры, ону салгалдарга арттырарының таарымчалыг аргаларын тургузарының айтырыгларын көдүрери; Тыва Республиканың географтыг байдалын, төөгүзүн, культуразын, чоннуң ажыл-амыдыралын өөрениринге сонуургалды бедидери; республиканың чонунуң тыва дыл, чогаал, төөгү талазы-биле билииниң деңнелин тодарадыры турган.

 

Диктантыны бижииринге 17 кожуун болгаш Ак-Довурак, Кызыл хоорайдан база Интернет четкизин ажыглап 2972 чон киришкен. Кожууннарга – 2148, Ак-Довурак хоорайга – 174, Кызыл хоорайга – 562, интернет четкизинче кирип бижээннерниң саны 88 болган.

 

Шуптузун шын харыылаан киржикчи 80 балл алыр ужурлуг.

Киржикчилерниң хар-назыны.

Диктантының түңнелдеринден алгаш көөрге, бөдүүн ажылдакчылардан эгелээш, улуг эрге дужаалда ажылдап чоруур удуртукчуларга чедир тыва дылды школа назыны четпээн назылыг уруглар албан черлеринден, школа, ортумак, дээди өөредилге черлеринге чедир өөредиририниң чугулазын илереткен.

 

Ак-Довурак хоорайның 5 (даг техникуму болгаш 4 школа), Кызыл хоорайның 25 шөлдеринге (9, 3, 2, 11, 7, 5, 14, 15 дугаарлыг школалар, "Аныяк”, Н.К. Крупская, К. Чуковский аттыг база караа көрбестер ниитилелиниң библиотекалары, ТКУ, ТР-ның Аныяктар яамызы, Кызыл хоорайның өөредилге департаментизи, Кызыл хоорайның культура департаментизи, Арт-төп "Найысылал”, ТР-ның Дээди Хуралы, Культура яамызы, ТР-ның Алдан-Маадыр аттыг национал Музейи, Кызыл хоорайда кеш аарыгларының эмнелгези, РФ-ның социал камгаладылга фондузунуң ТР-да регионалдыг салбыры, ТР-ның КТРК "Тыва”, уруглар болгаш өг-бүле камгалалының төвү, ТР-ң девискээринге хамааты камгалал, чурттакчы чонну база девискээрни онза байдалдардан болгаш сугларга камгалаар ажыл-чорудулганы хандырар талазы-биле агентилели, тыва культура төвү) 562 киржикчилер бодунуң билиин шылгап келгеннер.

 

 

 

№	Кожуун	Киришкеннер	40-50 б.	50-60 б.	60– 70 б.	70-80 б.
1	Бай-Тайга	167	41	56	44	2
2	Барыын-Хемчик кожуун	153	54	43	12	3
3	Чөөн-Хемчик кожуун	55	15	14	12	1
4	Монгун-Тайга кожуун	155	52	40	27	9
5	Өвур кожуун	166	56	40	13	2
6	Сүт-Хөл кожуун	111	28	42	17	1
7	Чаа-Хөл кожуун	70	28	12	12	2
8	Улуг-Хем кожуун	126	16	25	51	11
9	Таңды кожуун	178	47	42	46	7
10	Чеди-Хөл кожуун	110	43	2	-	-
11	Эрзин кожуун	39	16	6	3	1
12	Тес-Хем кожуун	149	29	55	39	3
13	Кызыл кожуун	69	17	22	19	6
14	Тере-Хөл кожуун	31	7	13	5	-
15	Тожу кожуун	125	43	43	20	3
16	Каа-Хем кожуун	104	28	33	19	3
17	Пии-Хем кожуун	337	91	114	42	21
	Ак-Довурак хоорай	174	63	61	28	-
	Кызыл хоорай	562	157	175	110	25

 

Ниитизи-болган:

№	Эрткен чери	Киржикчилер	40-50 б.	50-60 б.	60– 70 б.	70-80 б.
1.	Кожууннар	2148	611	572	381	75
2.	Ак-Довурак	174	63	61	28	-
3.	Кызыл	562	157	175	110	25

Онаалгаларны кылып тура, киржикчилер аразындан ат, фамилиязын, хар-назынын айытпаан болганы-биле саннарда карышкактар болу бээриниң магадылалы барын дыңнадып каалы.

 

Тыва төөгүзүнде бир дугаар улуг шимчээшкинни эгезинден төнчүзүнге чедир кады демнежип ажылдаан эш-өөрге база катап өөрүп четтиргенивисти илереттивис.